An’n 23. Februor 2025 is de Bunnsdagswahl. Woans dat nipp un nau aflopen deit mit de Wahl, dat kann een ünner annern op de Websteed vun’t Land Sleswig-Holsteen nalesen. Finnen deit een de Informatschoon in en Reeg verscheden Spraken, dormang ok Plattdüütsch: Fremdsprachige Informationen.
Woans funkschoneert de Wahl?
Wahldag
De Bundsdagswahl is an‘n Sünndag, den 23. Februor 2025. Toeerst schull in’n September wählt warrn. De Bundsdag is vör de Tiet oplööst worrn, so deit dat nödig, vörher nee to wahlen. Twüschen dat Oplösen vun den Bundsdag un de ne’e Wahl dörvt op’t hööchst 60 Daag liggen. Dorüm mööt en poor Fristen bi dat Wahlrecht körter ween.
Wat warrt wählt?
De Lüüd, de dat Recht to wählen hebbt, entscheed mit jüm ehr Stimmen, woans sik de Düütsche Bundsdag tosamensetten warrt. De Börgerslüüd wählt jeedmal de Afordneten in ehr Bundsland. De Bundsdag hett na dat ne’e Wahlrecht 630 Afordneten. Bet nu weren dat tominnst 598 Maten. De würkliche Matentall kunn vunwegen de Överhang- un Utglieksmandaten höger ween. Aktuell hett de düütsche Bundsdag 736 Afordneten. De Bundsdag warrt för de Tiet vun veer Johr wählt. Dorbi gellt de Grundsätz: allgemeen, direkt, free, gliek un geheem. De allereersten un wichtigsten Opgaven vun den Bundsdag sünd: He kuntrolleert de Bundsregeren, he bringt Bundsgesetten in de Gang, he arbeidt an den Bundshuushoolt un gifft em ok free.
Wahlkreisen
Düütschland is in 299 Wahlkreisen opdeelt; dorvun liggt 11 in Sleswig-Holsteen. All Wahlkreisen hebbt üm un bi liek veel Inwahnerinnen un Inwahners.
Wahlutschussen un Wahlleider
De Landsregeren beröppt den Landswahlleider för en Tiet, de nich nipp un nau fastleggt is. He arbeidt, ahn dat een em rinsnacken kann. Jeedeen Bundsland hett en Landswahlleider; för ganz Düütschland gifft dat en Bundswahlleiderin.
In den Landswahlutschuss sünd de Landswahlleider un denn noch acht Lüüd mit dat Recht to wählen, de he dorto ropen kann. De Parteien in’n Bundsdag slaat söss Personen vör. Dorto kaamt noch twee Richterinnen oder Richter vun dat böverste Verwaltensgericht. So en Gremium gifft dat ok bi den Bund – dat is de Bundswahlutschuss. De Bundswahlutschuss entscheedt, wat för Parteien, de sik för de Wahl anmellt hebbt, ok an de Bundsdagswahl deelnehmen köönt, wenn dat so passen kann un allens op de Reeg is. He stellt na de Wahl dat afslaten Resultat för Düütschland fast. De Landswahlutschuss entscheedt doröver, wat he de Landslisten, de de Parteien inriekt hebbt, för de Wahl tolaten kann. Dorbi is alleen vun Bedüden, wat een dorto in dat Bundswahlgesett fastleggt hett. De Landswahlutschuss stellt ok na de Wahl fast, woveel Tweetstimmen dat in’t Land gifft.
In de Kreiswahlutschussen in de 11 Wahlkreisen is överall en Kreiswahlleiderin oder en Kreiswahlleider un denn kaamt noch söss Personen dorto. De Kreiswahlutschuss gifft dat „Ja“ för de Kandidatinnen un Kandidaten in’n Wahlkreis un stellt an’t Enn fast, wat bi de Wahl in den Wahlkreis rutkamen ist. Jüst so stellt he fast, wokeen vun all de, de sik beworven hebbt, de mehrsten Stimmen kregen hett.
Wenn för en Partei keen Landslist dör den Landswahlutschuss tolaten warrt, kann för düsse Partei ok keen Kreiswahlvörslag tolaten warrn.
Wokeen warrt wählt?
Bi de Bundsdagswahl köönt Parteien un enkelte Lüüd, de in keen Partei sünd, dorbi ween.
Wokeen dörv wählen?
Wählen dörv, wokeen tominnst 18 Johr oolt is un düütsche Staatsbörger is. Un he/se mutt siet tominnst dree Maanden in Düütschland wahnen oder sik op Duer hier opholen. Wenn dat mööglich is, köönt ok Düütschen wählen, de in’t Butenland wahnt. Denn mööt se en Andrag stellen. Dat een wählen kann, mutt een op en List stahn, dat is dat Wählerverteeknis vun dat Wahlrebeet, oder een mutt en Wahlschien hebben. Bet to’n 2. Februor 2025 schullen de Lüüd to de Wahl en persönlich Naricht kregen hebben. Dor mutt allens binnen stahn, wat nödig is un wat een över dat Wahllokal weten mutt. Wokeen noch keen Bescheed kregen hett, liekers he wählen dörv, de schull sik bi dat Wahlamt vun sien Stadt, Gemeende oder Amtsverwalten mellen.
Stimmzeddel
All Lüüd, de wählen dörvt, hebbt twee Stimmen: Eerststimm un Tweetstimm. De Stimmzeddels vun de 11 Wahlkreisen sünd verscheden bi de Eerststimm (linke Siet vun den Stimmzeddel), denn in jeedeen Wahlkreis hebbt sik ja anner Lüüd för de Wahl mellt. De rechte Siet vun den Stimmzeddel mit de Tweetstimmen süht för dat ganze Land gliek ut, de Parteien staht ja in ganz Sleswig-Holsteen op den Zeddel. Wokeen mehr as een Krüüz bi de Eerststimm oder bi de Tweetstimm maakt, den sien Wahl gellt nich. Mit de Eerststimm entscheed sik dör Mehrheitswahl, wat för en Bewarver oder Bewarverin den Wahlkreis in’n Bundsdag vertreden schall. Wat de Person, de de mehrsten Eerststimmen in’n Wahlkreis kregen hett, würklich en Bundsdagsmandat kriegen deit, hangt dorvun af, woans dat Tweetstimmenresultat vun de Partei utfallt. Bi de Tweetstimm geiht dat dorüm, woans sik de Parteien naher in’n Bundsdag tosamensetten doot. Denn gifft dat noch den Verhältnisutgliek. Dorto tellt een för jede Landslist vun en Partei de Tweetstimmen tosamen, de de Partei kregen hett. Ut all Stimmen tosamen kann een denn rutfinnen, wat för Parteien tominnst 5 Perzent vun de Tweetstimmen in dat hele Bundsrebeet, de gellen doot, kregen hebbt. Blots düsse Parteien oder Parteien, de in tominnst dree Wahlkreisen de mehrsten Eerststimmen kregenn hebbt, köönt bi den Verhältnisutgliek dorbi ween un köönt ok würklich in den Bundsdag intrecken (5%- Sparrklausel). För de Parteien vun de däänsche Minnerheit gellt dat nich. Bi de Wahl kann dat mallören, dat mehr Lüüd en Wahlkreis wunnen hebbt as Stöhl för düsse Partei dor sünd. Wenn dat so kümmt, schickt de Partei nich all Wahlkreiswinners, sünnern blots de mit de besten Stimmenresultaten, wenn de passlich sünd mit dat Tweetstimmenresultat. De Landswahlleider stellt an den Wahlavend fast, wat wohrschienlich an’t Enn rutkamen is un gifft dat bekannt.
Woans warrt wählt?
Urnenwahl
All de Lüüd, de wählen dörvt, köönt an den Wahldag vun morgens Klock 8 un bet avends Klock 6 ehr Stimm afgeven. Mitbringen schullen se denn den Breef mit de Wahlnaricht un den Personalutwies oder Reispass. Grundsatz is de geheeme Wahl, un dorüm mutt de Wählerin oder de Wähler, nadem de wiest hebbt, dat se wählen dörvt, den Stimmzeddel in de Wahlkabien ankrüzen, tosamenfolen un dorna in de dichte Wahlurn smieten. Keeneen in den Wahlruum dörv mitkriegen, wat se oder he wählt hebbt. Fotograferen oder filmen dörv een nich in de Wahlkabien.
Wahlvörstänn
Üm de Organisatschoon in‘t Wahllokal kümmert sik de Wahlvörstand. Dor sünd normal söven Lüüd dorbi. De sorgt dorför, dat bi de Wahl allens richtig lopen deit. De Mitarbeit in‘ Wahlvörstand is en Ehrenamt. All Lüüd, de wählen dörvt, hebbt kumplett de Plicht, dat to övernehmen. In’n Ganzen bruukt een an den Wahldag in Sleswig-Holsteen üm un bi 21.000 Wahlhölperinnen un Wahlhölpers. Wenn Se sik för düt Amt intresseert, denn mellt Se sik bidde bi Ehr Stadt, Gemeende oder bi Ehr Amtsverwalten.
Breefwahl
Statts de Stimm in den Wahlruum aftogeven, kann een ok vörher Breefwahl maken. Wokeen dat will, mutt dorto en Andrag stellen.
Bi de Wahlnaricht is en Andrag dorbi, De mutt een denn utfüllen un an de Gemeendebehöörd schicken. Ünnerlagen för de Breefwahl kann een dor ok eenfach per E-Mail beandragen. Dorbi mutt een den Naam, Vörnaam, wann een boren is un woneem een wahnt, vullstännig opschrieven. In vele Gemeenden gifft dat op de ehr Internet-Siet ca. vun de Mitt vun’n Januor af an en „Online-Formuloor“ för den Wahlschien- un Breefwahlandrag. Dat Wahlamt schickt de Breefwahlünnerlagen to, wenn bi den Andrag vun den Wahlschien en Adress bi steiht, wohen een dat schicken kann. Dat kann ok de Urlaubsadress ween.
WOHRSCHO: Vunwegen dat de Bundsdagswahl vörtrocken is, hett een för de Breefwahl man blots half soveel Tiet as sünst. Wenn all Kandidaten un Parteien tolaten sünd un de Stimmzeddels druckt sünd, warrt de Breefwahlünnerlagen op’t fröhste 3 Weken vör den Wahldag (üm un bi af Anfang Februor 2025) verschickt. Een mutt den Wahlbreef so rechttiedig torüchschicken, dat he bet avends Klock 6 an’n Wahldag dor is. De Wählerinnen un Wählers hebbt sülfst de Verantwoorden, dat de Breef rechttiedig vör dat Enn vun de Wahl an de richtige Steed ankümmt. Wenn dat geiht, schull een dorüm lever de Urnenwahl an’n Wahldag maken. Wokeen de Ünnerlagen persönlich bi dat Wahlamt vun sien Gemeede afhaalt, kann de Breefwahl ok miteens op de Steed maken un den Wahlbreef glieks dor afgeven. Dat kann een ok al af Anfang Februor maken. Breefwahlünnerlagen kann een bet to den Friedag vör de Wahl, nameddags Klock 3, kriegen. Wokeen dorna krank warrt un nich in den Wahlruum wählen kann, kann ok noch an’n Wahldag bet nameddags Klock 3 en Andrag op Breefwahlünnerlagen stellen.
Kann ik mi bi de Wahl hölpen laten?
All Lüüd, de wählen dörvt, man nich so goot to Foot sünd oder anners wat hebbt un dorüm nich alleen wählen köönt, dörvt sik hölpen laten. Dat kann en Person ween, mit de een vertruut is, Dat gellt för de Urnenwahl un ok för de Breefwahl. Den Wahlvörstand kann een in’t Wahllokal ok üm Stütt beden. Ok Wählerinnen un Wählers, de nich lesen köönt, köönt sik so hölpen laten.
Noch anner Wahlen un Afstimmen
In en poor Gemeenden gifft dat an den Dag vun de Bundsdagswahl ok en Börgermeisterdirektwahl oder en Börgerentscheed. Hier gellt keen körter Fristen för de Breefwahl, dat heet för düsse Wahlen kann een al af den 13. Januor Breefwahl maken.
Uttellen
Glieks nadem de Wahl avends Klock 6 torecht is, geiht de Wahlvörstand in den Wahlruum bi un tellt un stellt fast, wat bi de Wahl rutkamen is. Dorbi kann jeedeen tokieken. De Wahlvörstand tellt ok de Stimmen vun de Breefwählerinnen un Breefwählers eerst denn. De Gemeendebehörden stellt in de Wahlnacht fast, wat bi de Wahl in de Stadt oder Gemeende wohrschienlich an’t Enn rutkamen is un mellt dat an de Kreiswahlleidsteden. Düssen stellt in de Wahlnacht tosamen, wat in de enkelten Kreisen rutkamen is – un de Landswahlleider, wat denn in’t ganze Land dat Resultat is. De Bundswahlleiderin stellt tosamen, wat in de enkelten Bundslänner rutkamen is un gifft denn dat Resultat för den Bund rut. Dat is denn normal in de eersten Morgenstünnen vun den Dag na de Wahl dor. Dat Uttellen is – jüst so as de ganze Wahldag – apen för all Lüüd, dat heet, dat jeedeen in dat Wahllokal kamen dörv. He schall blots nich bi dat Tellen stören.
De Tallen an’t Enn
Na den Wahldag geiht de Arbeit för de Wahlbehörden wieder. De Tallen vun de enkelten Wahllokalen mutt een nakieken. Wenn dat Fehlers geven hett, maakt man allens wedder richtig. An’t Enn vun de Week stellt de Kreiswahlutschuss denn fast, wat för Tallen för den Wahlkreis an’t Enn rutkamen sünd. Dorna kümmt de Landswahlutschuss tosamen un stellt fast, wat an’t Enn för dat Land för en afslaten Resultat gellt. De Landswahlleider mellt dat Resultat vun’t Land an de Bundswahlleiderin wieder. De Bundswahlutschuss stellt denn an’t Enn dat afslaten Resultat vun de Bundsdagswahl un dat Opdelen vun de Stöhl fast.
De 21. Düütsche Bundsdag
Wenn all afslaten Resultaten an’t Enn faststaht, informeert de Bundswahlleiderin de Afordneten, de nee wählt worrn sünd. Binnen de Tiet vun 30 Daag na de Wahl kümmt de frisch wählte Bundsdag to sien eerste Sitten tosamen un konstitueert sik.
Wat to seggen gegen de Wahl
Jedereen, de wählen dörv, kann binnen twee Maanden na den Wahldag wat gegen de Wahl seggen. De Person kann seggen, de Wahl schall nich gellen, wiel dat se meent, dat een vör oder bi de Wahl Fehlers maakt hett. Doröver entscheed denn de ne‘e Bundsdag bi dat Nakieken vun de Wahl. Warrt dat aflehnt, kann een noch mal gegenan gahn. Denn entscheedt an’n Sluss dat Bundsverfatensgericht.
