An’n 9. Juni warrt de Afordneten för dat Europääsche Parlament wählt. Woans dat nipp un nau aflopen deit mit de Wahl, dat kann een ünner annern op de Websteed vun’t Land Sleswig-Holsteen nalesen. Finnen deit een de Informatschoon in en Reeg verscheden Spraken, dor mang ok Plattdüütsch: Fremdsprachige Informationen in alphabetischer Reihenfolge.

Wat oder wokeen warrt wählt?

Bi de Europawahlen in de Europääsche Union (EU) warrt de Afordneten för dat Europääsche Parlament wählt. Dat Europääsche Parlament is de eenzig Vertreden vun EU-Börgerinnen un-Börgers in de EU, de direkt wählt warrt. Dat sett sik ut Afordneten ut all EU-Länner tosamen. Dat Europääsche Parlament sitt in Straßburg, twee anner Steden sünd in Brüssel un in Luxemburg.
Dat Europääsche Parlament is een vun de wichtigsten Inrichtens in de EU. De Maten vun anner EU-Inrichtens warrt nich direkt wählt, sünnern vun de Regerens vun de enkelten EU-Länner bestimmt. To’n Bispeel:
– De Europääsche Raat sett sik ut de Staats- un Regerenschefs vun de EU-Länner tosamen.
– De Raat vun de Europääsche Union (kort: Raat) sett sik ut de Ministerinnen un Ministers vun de EU-Länner tosamen.
– Jeedeen EU-Land bestimmt en Kommissorin oder en Kommissoor för de Europääsche Kommisschoon för fief Johr.

Dat Europääsche Parlament steiht för de Intressen vun all Lüüd in de Europääsche Union, also vun üm un bi 450 Millionen Minschen. Vunwegen de direkte Wahl köönt de Lüüd, de wählen dörvt, bestimmen, woans sik dat Parlament tosamensetten deit. Dordör köönt se inwarken, wodennig dat Parlament arbeiden deit.
In dat Europääsche Parlament gifft dat nich so as in’t düütsche Parlament Parteien, de regeert, un Parteien, de in de Oppositschoon sünd. Dat gifft Mehrheiten, de wesselt, dat kümmt op dat Thema an, wat jüst an de Reeg is. De enkelten Afordneten un Frakschonen köönt sülfst entscheden, wenn se afstimmt, för wat för en Papeer se stimmen wüllt.

To de wichtigsten Opgaven vun dat Europääsche Parlament höört to:

– Gesetten geven: So as dat Bundsgesetten geven deit, so gifft dat ok Gesetten, de gellt in de ganze EU. Ok de mutt man torechtmaken un denn besluten. De Europääsche Kommisschoon leggt en Gesett as Vörslag vör, un mit den mööt dat Europääsche Parlament un de Raat inverstahn ween.
– Demokraatsche Kuntrullrechten: Kommisschoon un Raat mööt in en fastleggten Tietruum gegenöver dat Parlament berichten, wat se doot. Wenn dat Parlament mit de Arbeit vun de Kommisschoon nich tofreden is oder Bedenken hett, denn kann dat sien Misstruen utspreken un de Kommisschoon sogor dwingen, torüch to treden.
– Huushooltsrecht: Dat Parlament bestimmt mit, woveel Geld för wat utgeven warrt. Tosamen mit den Raat mutt dat Europääsche Parlament den Huushooltsvörslag vun de Europääsche Kommisschoon tostimmen oder besluten, dat wat ännert warrt.

Dör den Verdrag vun Lissabon hett dat Europääsche Parlament siet 2009 bavento de Opgaav, en Präsidentin oder en Präsident vun de Europääsche Kommisschoon för fief Johr to wählen. De Präsident oder de Präsidentin vun de Europääsche Kommisschoon hett en wichtige Positschoon in de EU, in de Oort as en Regerenschef.

Wahlmodus

För de Wahl vun 705 Afordneten in dat Europääsche Parlament mutt jeedeen Land en bestimmte Tall an Afordneten schicken. Woveel Afordneten en Land in dat Parlament schicken kann, richt sik dorna, woveel Lüüd in dat Land leevt: Je na Tall vun de Inwahners kriggt jeedeen Land twüschen 6 un 96 Stöhl todeelt. De Bundsrepublik Düütschland schickt 96 Afordneten in dat Europääsche Parlament.
In Düütschland löppt de Wahl af na de Grundsätz vun de Proportschoon mit Wahlvörslääg op Listen. Düsse Vörslääg köönt vun Parteien för en Land oder as gemeensame List för all Länner opstellt warrn.
Dat Europääsche Parlament warrt för de Tiet vun fief Johr na de Grundsätz vun allgemeeene, direkte, frie‘e, glieke un geheeme Wahl wählt.
En 5%-Sparrklausel gifft dat bi de Europawahl nich.

Wahldag

De Europawahl finnt in Düütschland an’n Sünndag, den 09. Juni 2024, statt.

Wokeen dörv wählen?

Dat Recht to wählen hett jeedeen, de tominnst 16 Johr oolt un düütsche Staatsbörger is. Denn mutt he ok siet tominnst dree Maanden in Düütschland oder in en anner Staat, de de Europääsche Union tohören deit, wahnen oder op Duer in’t Land ween. För Düütschen, de in’t Butenland leevt, hett de Bundswahlleider op sien Nettsiet Informatschonen tosamenstellt (Deutsche im Ausland – Die Bundeswahlleiterin).
Ok de Börgerinnen un Börgers, de in de Bundsrepublik Düütschland wahnen doot, man vun en anner EU-Land kaamt (Unionsbörgerinnen un Unionsbörgers), köönt an de Wahl to dat Europääsche Parlament deelnehmen, in de Bundsrepublik Düütschland oder in ehr Land, wo se herkamen doot.
Se mööt ok tominnst 16 Johr oolt ween un siet tominnst dree Manden in Düütschland wahnen oder op Duer in’t Land ween.
Dormit man wählen kann, mutt man in de List vun de Lüüd, de wählen dörvt – man nöömt dat Wählerverteeknis – vun dat tostännige Wahlrebeet indragen ween oder en Wahlschien hebben. Bet to’n 19. Mai 2024 schöllt de Lüüd ehr persönliche Wahlpost kregen hebben. Dor steiht denn ok allens över dat Wahllokal binnen. Wokeen keen Post kregen hett, liekers he wählen dörv, de schull sik bi dat Wahlamt vun sien Stadt, Gemeende oder Amtsverwalten mellen.
Ok Unionsbörgerinnen un Unionsbörgers, de in Düütschland an de Wahl deelnehmen müchen, mööt in’t Wählerverteeknis indragen ween.
Dorför gifft dat twee Mööglichkeiten:

1. Indrag „vun Amts wegen“

Unionsbörgerinnen un Unionsbörgers, de wählen dörvt, warrt automaatsch vun de Gemeende, de tostännig is, in en Wählerverteeknis indragen – man blots wenn se dat al mal för en fröher Wahl för dat Europääsche Parlament beandraagt hebbt. Un se mööt an’n 28. April 2024 bi en Behöörd in Düütschland mellt ween un twüschendör nich in’t Butenland wahnt hebben. Se kriegt denn so as all, de wählen dörvt, vun de Gemeendebehöörd op’t laatste bet to’n 19. Mai 2024 ehr Wahlpost.
Wenn man ut Düütschland wegtrocken is un de wedder torüch in de Bundsrepublik Düütschland trecken deit, mutt man wedder en Andrag stellen, dat man in’t Wählerverteeknis opnahmen warrt.
Wenn Se unseker sünd, wat Se al in’t Wählerverteeknis staht oder nich, denn schullen Se bi Ehr Raathuus oder bi Ehr Amtsverwalten nafragen.

2. Indrag op Andrag

Unionsbörgerinnen un Unionsbörgers, de nich automaatsch in en Wählerverteeknis idragen warrt (kiek bi Nummer 1), mööt en förmlichen Andrag stellen, dat se in’t Wählerverteeknis indragen warrt. De Andrag mutt op laatst an’n 19. Mai 2024 bi de Gemeende an’n Wahnoort ingahn. De Frist kann man nich länger maken.
De Lüüd, de den Andrag stellt, mööt em persönlich un mit de Hand ünnerschrieven un de Gemeende in’t Original henstüern. Dat langt nich, em per Mail oder Fax to schicken.
Dat Andragsformuloor kann man op de Webbsiet vun den Bundswahlleider dalladen. (Unionsbürgerinnen und -bürger – Die Bundeswahlleiterin). Op en Markblatt finnt man Henwiesen, woans man dat Formuloor utfüllen schall. Ok bi de Wahlämter kriggt man Andragsformuloren.
Unionsbörgerinnen un Unionsbörgers, de de Europaafordneten vun ehr Land, wo se herkaamt, wählen wüllt, fraagt för mehr Informatschonen bidde bi de tostännige Steed an. Dat sünd de Butenlandsvertredens vun de Länner, wo de Lüüd herkaamt – de geevt mehr Utkumst, wat rechtens is un woans man vörgahn mutt.
Bidde acht Se dor op, dat man blots eenmal un blots persönlich dat Wahlrecht hett! Dat gellt ok denn, wenn man in mehr as een Land wählen dörv.

Wo geiht dat to bi’t Wählen?

Stimmzeddel
För de Wahl warrt Stimmzeddels bruukt. Jeedeen, de wählen dörv, hett een Stimm. Wokeen mehr as een Krüüz maakt, den sien Stimmzeddel gellt nich.

Urnenwahl
All, de wählen dörvt, köönt dat an den Wahldag twüschen morgens Klock acht un avends Klock söss doon. Dorto mutt man de Wahlpost un en Personalutwies oder en Reispass – bi Unionsbörgerinnen un Unionsbörgers den Identitätsutwies oder Reispass – mitbringen.
Dormit de geheeme Wahl richtig aflöppt, mutt de Wählerin oder de Wähler den Stimmzeddel in de Wahlkabien kennteken, tosamenfolen un em denn in en dichte Urne rinsmieten. In den Wahlruum dörv keeneen wat vun de Stimmafgaav to weten kriegen.
Dat Fotograferen in de Wahlkabien is verbaden.

Breefwahl
Statts de Stimm in den Wahlruum aftogeven kann man ok vörher de Stimm dör Breefwahl afgeven. Wokeen Breefwahl maken will, de mutt dorför en Andrag stellen.
De Andrag is bi de Wahlpost dorbi, de mutt man denn an dat Wahlamt schicken, wat tostännig is.
Ünnerlagen för de Breefwahl kann man ok formlos per Nettbreef beandragen. Dorto mutt man Naam, Vörnaam, Geboortsdag un Adress vullstännig angeven. Denn gifft dat noch en Nummer ut dat Wählerverteeknis, de schull man ok mit opschrieven, de Nummer steiht in de Wahlpost.
In vele Gemeenden kann man ok op de ehr Internet-Siet af üm un bi Enn vun April en Andrag op Wahlschien un Breefwahl direkt stellen.
Dat Wahlamt schickt de Breefwahlünnerlagen to, wenn op den Andrag för den Wahlschien en richtige Adress steiht. Dat kann ok en Urlaubsadress ween. De Breefwahlünnerlagen warrt ca. af den 29. April verschickt, nadem de Bundswahlutschuss de Wahlvörslääg tolaten hett un de Stimmzeddels druckt worrn sünd. Den Wahlbreef mutt man so rechttiedig torüchschicken, dat he bet avends Klock söss an’n Wahldag in den richtigen Wahlruum lannt.
Wokeen de Ünnerlagen persönlich bi dat Wahlamt vun sien Gemeende afhaalt, de kann de Breefwahl direkt dor maken un den Wahlbreef glieks dor afgeven.
Breefwahlünnerlagen kann man noch bet to’n Friedag vör de Wahl, avends Klock söss, kriegen. Wokeen dorna krank warrt un dorüm nich in den Wahlruum wählen kann, de kann ok noch an den Wahldag bet nameddags Klock dree de Breefwahl beandragen.

Anner Wahlen un Afstimmen
In en poor Gemeenden is nich blots de Europawahl, dor warrt denn noch en Börgermeister direkt wählt oder dor is noch en Börgerentscheed. Ok hier gellt desülvigen Regeln bi de Breefwahl.

Uttellen
Af avends Klock söss tellt de Wahlvörstand in den Wahlruum de Stimmen ut un stellt fast, wat bi de Wahl rutkamen is. Ok de Breefwahlstimmen tellt se nu eerst. De Wahlbehöörden stellt in de Wahlnacht fast, wat in de Stadt, Gemeende oder in den Kreis an’t Enn eerstmal rutkamen is. De Landswahlleider stellt in de Wahlnacht de Tallen vun’t Land tosamen un mellt de an dat Bundswahlleid.
Dat Bundswahlleid maakt de Tallen in dat Wahlrebeet eerstmal torecht, wenn he allens vun de Landswahlleiders as gaue Mellen kregen hett. Dorbi höllt he sik an dat, wat dat Gesett vörgifft.
Wat in Sleswig-Holsteen bi dat Uttellen rutkamen si, dat kann man ünner www.wahlen-sh.de nakieken.

Dat afslaten Resultat

Na den Wahldag geiht de Arbeit för de Wahlbehöörden wieder. De Resultaten vun de enkelten Wahllokalen warrt nakeken. Schull dat Fehlers bi dat Faststellen vun’t Resultat geven hebben, warrt de verbetert. An’n 20. Juni 2024 stellt de Landswahlutschuss dat afslaten Resultat för Sleswig-Holsteen fast; de Bundswahlutschuss rekent later dat Resultat för ganz Düütschland ut.

Inspraken gegen de Wahl

Jeedeen Person, de wählen dörv, kann binnen twee Maanden na den Wahldag en Inspraak inleggen un seggen, dat de Wahl nich gellen schall. Se kunn menen, dat dat Fehlers vör un bi de Wahl geven hett. Över de Inspraken entscheedt de Bundsdag, wenn de Wahl pröövt warrt. Wenn de Inspraak aflehnt warrt, kann man sik besweren. Denn entscheedt an’t Enn dat Bundsverfatensgericht.

To’n Daalladen: Wahlinformatschonen Europawahl op Platt