An’n 8. Mai wählt de Lüüd in Sleswig-Holsteen en ne’en Landdag. Woans dat nipp un nau aflopen deit mit de Wahl, dat kann een op de Internetsiet vun’t Land nalesen. Finnen deit een de Informatschoon in 12 verscheden Spraken, dor mang ok Plattdüütsch: Wahlinformationen in 12 verschiedenen Sprachen.
Woans funkschoneert de Wahl?
Wahldag
De Landdagswahl is an‘n Sünndag, den 8. Mai 2022
Wat warrt wählt?
De Lüüd, de dat Recht to wählen hebbt, entscheed mit jüm ehr Stimmen, woans sik de Sleswig-Holsteensche Landdag tosamensetten warrt. In de Regel hett de Landdag 69 Afordneten. Düsse Tall kann ok mal höger warrn, wenn dat so henkümmt. De Landdag in Sleswig-Holsteen warrt för de Tiet vun fief Johr wählt. Dorbi gellt de Grundsätz: allgemeen, direkt, free, liek un geheem. De allereersten un wichtigsten Opgaven vun den Landdag sünd: He kuntrolleert de Landsregeren, he bringt Landsgesetten in de Gang, he arbeidt an den Landshuushoolt un gifft em ok free.
Wahlkreisen
Sleswig-Holsteen is in 35 Wahlkreisen opdeelt. All Wahlkreisen hebbt üm un bi liek veel Inwahnerinnen un Inwahners. De Städer Kiel un Lübeek hebbt jeder 3 Wahlkreisen.
Wahlutschussen un Wahlleider
De Landsregeren beröppt den Landswahlleider för en Tiet, de nich nipp un nau fastleggt is. He arbeidt, ahn dat een em rinsnacken kann. In den Landswahlutschuss sünd de Landswahlleider un denn noch acht Lüüd mit dat Recht to wählen, de he dorto ropen kann. De Parteien in’n Landdag slaat düsse Personen as Bisitters vör. Dorto kaamt noch twee Richterinnen oder Richter vun dat böverste Verwaltensgericht. De Landswahlutschuss entscheedt, wat för Parteien, de sik för de Wahl anmellt hebbt, ok an de Landdagswahl deelnehmen köönt, wenn dat so passen kann un allens op de Reeg is. De Landswahlutschuss entscheedt doröver, wat he de Landslisten, de de Parteien inriekt hebbt, för de Wahl tolaten kann. Dorbi is alleen vun Bedüden, wat man dorto in dat Landswahlgesett fastleggt hett. De Landswahlutschuss stellt ok na de Wahl fast, woveel Tweetstimmen dat an’t Enn in’t Land gifft un wokeen vun de Lüüd, de sik op de Landslisten beworven harrn, nu dorbi sünd. In de Kreiswahlutschussen is överall en Kreiswahlleiderin oder en Kreiswahlleider un denn noch söss Personen dorto. De Kreiswahlutschuss gifft dat „Ja“ för de Direktkandidaten in’n Wahlkreis un stellt an’t Enn fast, wat bi de Wahl in den Wahlkreis rutkamen ist. Jüst so stellt he fast, wokeen vun all de Lüüd, de sik beworven hebbt, in’n Wahlkreis wählt is.
Wokeen warrt wählt?
Bi de Landdagswahl köönt Parteien un enkelte Lüüd, de in keen Partei sünd, dorbi ween.
Wokeen dörv wählen?
Wählen dörv, wokeen tominnst 16 Johr oolt is un düütsche Staatsbörger is. Un he/se mutt siet tominnst söss Weken in Slewig-Holsteen wahnen oder sik op Duer hier opholen. Dat een wählen kann, mutt een op en List stahn, dat is dat Wählerverteeknis vun dat Wahlrebeet, oder een mutt en Wahlschien hebben. Bet to’n 17. April schullen de Lüüd to de Wahl en persönliche Naricht kregen hebben. Dor mutt allens binnen stahn, wat nödig is un wat een över dat Wahllokal weten mutt. Wokeen noch keen Bescheed kregen hett, liekers he wählen dörv, de schull sik bi dat Wahlamt vun sien Stadt, Gemeende oder Amtsverwalten mellen.
Stimmzeddel
All Lüüd, de wählen dörvt, hebbt twee Stimmen: Eerststimm un Tweetstimm. De Stimmzeddels vun de 35 Wahlkreisen sünd verscheden bi de Eerststimm (linke Siet vun den Stimmzeddel), denn in jeedeen Wahlkreis hebbt sik ja anner Lüüd för de Wahl mellt. De rechte Siet vun den Stimmzeddel mit de Tweetstimmen süht för dat ganze Land gliek ut, de Parteien staht ja in ganz Sleswig-Holsteen op den Zeddel. Wokeen mehr as een Krüüz bi de Eerststimm oder bi de Tweetstimm maakt, den sien Wahl gellt nich. Wokeen sik beworven hett un de mehrsten Eerststimmen kriggt, de warrt den Wahlkreis in’n Landdag vertreden. De hett denn dat Direktmandat in den Wahlkreis. De dat Leid för den Wahlkreis hett, de stellt an den Wahlavend fast, wat wohrschienlich an’t Enn rutkamen is un gifft dat bekannt. Bi de Tweetstimm geiht dat dorüm, woans sik de Parteien naher in’n Landdag tosamensetten doot. Denn gifft dat noch den Verhältnisutgliek. Dorto tellt een för jeedeen Wahlvörslag op de List de Stimmen tosamen, de de Lüüd kregen hebbt, de en Partei vörslagen harr. Ut all Stimmen tosamen kann een denn rutfinnen, wat för Parteien tominnst 5 Perzent vun de Tweetstimmen, de gellen doot, kregen hebbt. Blots düsse Parteien oder Parteien, de tominnst een Direktmandaat wunnen hebbt, köönt bi den Verhältnisutgliek dorbi ween un köönt ok würklich in den Landdag intrecken (5%-Sparrklausel). För de Parteien vun de däänsche Minnerheit gellt dat nich. Bi de Wahl kann dat malören, dat mehr Lüüd in de Wahlkreisen wählt worrn sünd as Stöhl för düsse Partei dor sünd. Düsse Stöhl bavento – een seggt ok Överhangmandaten dorto – blievt bi de Parteien, wo se tohören doot. Wenn dat so kümmt, rekent een eerstmal wieder op den Utgliek to un mag ween, anner Parteien kriegt denn Mandaten to’n Utgliek bavento. Dat geiht denn so lang, bet beides tosamenpassen deit: woans dat Parlament denn würklich utsüht un de Tallen vun de tweten Stimmen. All extra Stöhl sünd denn an’t Enn vull utgleken. De dat Leid för den Wahlkreis hett, de stellt an den Wahlavend fast, wat wohrschienlich an’t Enn rutkamen is un gifft dat bekannt.
Woans warrt wählt?
Urnenwahl
All de Lüüd, de wählen dörvt, köönt an den Wahldag vun morgens Klock 8 un bet avends Klock 6 ehr Stimmen afgeven. Mitbringen schullen se denn den Breef mit de Wahlnaricht un den Personalutwies oder Reispass. Grundsatz is de geheeme Wahl, un dorüm mutt de Wählerin oder de Wähler, nadem se wiest hebbt, dat se wählen dörvt, den Stimmzeddel in de Wahlkabien ankrüzen, tosamenfolen un dorna in de dichte Wahlurn smieten. Keeneen in den Wahlruum dörv mitkriegen, wat se oder he wählt hebbt. Fotograferen oder filmen dörv een nich in de Wahlkabien.
Wahlvörstänn
Üm de Organisatschoon in‘t Wahllokal kümmert sik de Wahlvörstand. Dor sünd normal söven Lüüd dorbi. De sorgt dorför, dat bi de Wahl allens richtig lopen deit. De Mitarbeit in‘ Wahlvörstand is en Ehrenamt. All Lüüd, de wählen dörvt, hebbt de Plicht, dat to övernehmen. In’n Ganzen bruukt een an den Wahldag in Sleswig-Holsteen üm un bi 21.000 Wahlhölperinnen un Wahlhölpers. Wenn Se sik för düt Amt intresseert, denn mellt Se sik bidde bi Ehr Stadt, Gemeende oder bi Ehr Amtsverwalten.
Breefwahl
Statts de Stimm in den Wahlruum aftogeven kann een ok vörher Breefwahl maken. Wokeen dat will, mutt dorto en Andrag stellen. Bi de Wahlnaricht is en Andrag dorbi, De mutt een utfüllen un denn an de Gemeendewahlleiderin oder den Gemeendewahlleider schicken. Ünnerlagen för de Breefwahl kann een dor ok eenfach per E-Mail beandragen. Dorbi mutt de Person den Naam, Vörnaam, wann se boren is un woneem se wahnt, opschrieven. Denn schull se geern de Nummer, mit de se in dat Wählerverteeknis steiht, angeven. Düsse Nummer steiht in de Wahlnaricht. In vele Gemeenden gifft dat op de ehr Internet-Siet en „Online-Formuloor“ för den Wahlschien- un Breefwahlandrag. Dat Wahlamt schickt de Breefwahlünnerlagen to, wenn bi den Andrag vun den Wahlschien en Adress bi steiht, wohen een dat schicken kann. Dat kann ok de Urlaubsadress ween. Wenn all Kandidaten un Parteien tolaten sünd, warrt de Stimmzeddels druckt. Dat Amt verschickt de Ünnerlagen üm un bi 6 Weken vör den Wahldag (also so af dat Enn vun’n Maand März). De Wählerinnen un Wählers mööt den Wahlbreef so rechttiedig torüchschicken, dat he bet avends Klock 6 an den Wahldag in den richtigen Wahlruum ankümmt. Wokeen de Ünnerlagen persönlich bi dat Wahlamt vun sien Gemeede afhaalt, kann de Breefwahl ok miteens op de Steed maken un den Wahlbreef glieks dor afgeven. Breefwahlünnerlagen kann een bet to den Friedag vör de Wahl, Klock 12, kriegen. Wokeen dorna krank warrt un nich in den Wahlruum wählen kann, kann ok noch an’n Wahldag bet nameddags Klock 3 en Andrag op Breefwahlünnerlagen stellen.
Kann ik mi bi de Wahl hölpen laten?
All Lüüd, de wählen dörvt, man nich so goot to Foot sünd oder anners wat hebbt un dorüm nich alleen wählen köönt, dörvt sik hölpen laten. Dat kann en Person ween, mit de een vertruut is. Dat gellt för de Urnenwahl un ok för de Breefwahl. In’t Wahllokal kann ok de Wahlvörstand Stütt geven. Ok Wählerinnen un Wählers, de nich lesen köönt, dörvt sik so hölpen laten.
Noch anner Wahlen un Afstimmen
In en poor Gemeenden gifft dat an den Dag vun de Landdagswahl ok en Börgermeisterdirektwahl oder en Börgerentscheed. Ok hier gellt desülvigen Regeln bi de Breefwahl.
Uttellen
Glieks nadem de Wahl avends Klock 6 torecht is, geiht de Wahlvörstand in den Wahlruum bi un tellt un stellt fast, wat bi de Wahl rutkamen is. Dorbi kann jeedeen tokieken. De Wahlvörstand tellt ok de Stimmen vun de Breefwählerinnen un Breefwählers eerst denn. De Gemeendebehörden stellt in de Wahlnacht fast, wat bi de Wahl in de Stadt oder Gemeende wohrschienlich an’t Enn rutkamen is un mellt dat an de Kreiswahlleiderin oder an den Kreiswahlleider. Düssen stellt in de Wahlnacht tosamen, wat in de enkelten Kreisen rutkamen is – un de Landswahlleider, wat denn in’t ganze Land dat Resultat is. Dat Uttellen is – jüst so as de ganze Wahldag – apen för all Lüüd, dat heet, dat jeedeen in dat Wahllokal kamen dörv. He schall blots nich bi dat Tellen stören.
De Tallen an’t Enn
Na den Wahldag geiht de Arbeit för de Wahlbehörden wieder. De Tallen vun de enkelten Wahllokalen mutt een nakieken. Wenn dat Fehlers geven hett, maakt man allens wedder richtig. An’t Enn vun de Week stellt de Kreiswahlutschuss denn fast, wat för Tallen för den Wahlkreis an’t Enn rutkamen sünd. Dorna kümmt de Landswahlutschuss tosamen un stellt fast, wat an’t Enn för dat Land för en Resultat gellt.
De 20. Sleswig-Holsteensche Landdag
Wenn all Resultaten an’t Enn faststaht, informeert de Kreiswahlleider oder de Landswahlleider de Afordneten, de nee wählt worrn sünd. Binnen de Tiet vun 30 Daag na de Wahl kümmt de Landdag, de nu frisch wählt is, to sien eerste Sitten tosamen un konstitueert sik.
Wat to seggen gegen de Wahl
Jedereen, de wählen dörv, kann binnen twee Maanden na den Wahldag wat gegen de Wahl seggen. He/se kann seggen, de Wahl schall nich gellen, wiel dat he/se meent, dat een vör oder bi de Wahl Fehlers maakt hett. Doröver entscheed denn de niege Landdag bi dat Nakieken vun de Wahl. Warrt dat aflehnt, kann een noch mal gegenan gahn. Denn entscheedt dat Landsverfatensgericht.
Informatschonen to de Landdagswahl daalladen
Bild: https://www.schleswig-holstein.de
